Uwaga na pleśnie! Zadania zarządców nieruchomości i właścicieli domów

Świadomość zagrożeń dla zdrowia ludzkiego płynących ze strony pleśni i miko toksyn

Podstawową kwestią jest uświadomienie specjalistów od opieki zdrowotnej, zarządców nieruchomości, właścicieli domów, mieszkańców oraz społeczeństwa w ogóle w zakresie zagrożeń dla zdrowia ludzkiego płynących ze strony pleśni i miko toksyn ale również w zakresie konieczności i potrzeby prawidłowego odnawiania, projektowania i badania stanu budynków i obiektów budowlanych. Brać należy pod uwagę również inne czynniki środowiskowe niezwiązane bezpośrednio z grzybami (zła wentylacja, pestycydy, petrochemikalia, formaldehydy, roztocza, bakterie i alergeny itd.) ale działające z nimi na zasadzie synergii, powodujące pogarszanie stanu zdrowia człowieka.

Badania prowadzone w wielu krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej (m.in. przez Amerykańską Akademię Medycyny Środowiskowej – American Academy of Environmental Medicine AAEEM) spójnie dowodzą, iż grzyby stanowią niemal 25% światowej biomasy. Do tej pory zidentyfikowano ponad 100 000 gatunków grzybów. Ogromna większość z nich wywiera niekorzystne, a wręcz bezpośrednio negatywne oddziaływanie na zdrowie i życie człowieka.

Poza alergenami, których wyodrębniono co najmniej 70 różnych rodzajów, grzyby są źródłem toksycznych chemikaliów (toksyn grzybiczych) – tzw. miko toksyn będących niezwykle niebezpiecznymi, gdyż niewidocznymi i trującymi substancjami. Do najbardziej znanych gatunków miko toksyn należą:

- Aflatoksyny – będące aktywnymi czynnikami rakotwórczymi, powodującymi nowotwory złośliwe, uszkodzenia wątroby oraz stanowiące poważne zagrożenie dla życia ludzkiego; wytwarzane są przez wybrane rodzaje Aspergillusów,

- Ochratoksyny – wytwarzane przez niektóre rodzaje Aspergillusów i Penicillium – będące aktywnymi, neurotoksycznymi i rakotwórczymi czynnikami,

- Sterigmatocystyny – odmiana miko toksyn o działaniu immunosupresyjnym i rakotwórczym – szczególnie w odniesieniu do raka wątroby; źródłem tej odmiany jest w szczególności Aspergillus różnobarwny tzw. Aspergillus versicolour,

- Trichotheceny – miko toksyny wytwarzane przez rodzaje Stachybotrys i Fusarium
o działaniu powodującym głównie krwotoki i wymioty.

Szkodliwość grzybów pleśniowych dla człowieka

Warto dodać, iż grzyby wytwarzają również niebezpieczne betaglikany negatywnie oddziaływujące na układ immunologiczny człowieka.

Grzyby zdolne są do niekorzystnego oddziaływania na zdrowie poprzez swoją toksyczność, infekcje oraz uczulanie. Znaczna ich ilość i stężenie występuje w środowisku domowym (uszkodzenia przez pleśnie zauważalne są w 23-98% domów, zaś stężenie często przekracza 1000 cfu/m³). Ochratoksyny, sterigmatocystyny i trichotheceny oraz inne metabolity grzybów pleśni występują na przykład w kurzu domowym, stąd też badanie grzybów w domach odbywa się drogą pomiaru ilości ich zarodników, zawieszonych w powietrzu. Najczęstszymi metodami pobierania próbek są między innymi: próbkowanie Andersena, PCR (łańcuchowa reakcja polimerazy), ELISA (test immunoenzymosorbcyjny), próbkowanie Pasanena i Machera lub metoda Samsona.

Człowiek wystawiony na działanie domowych pleśni ma problemy związane z oddychaniem; badania epidemiologiczne potwierdzają, że absorpcja zarodników pleśni powoduje lub nasila występowanie astmy, chorób przewodu pokarmowego, duszności, bólu stawów, zapalenia zatok, podrażnienia skóry i oczu, chronicznego przemęczenia, osłabienia pracy płuc i innych chorób.

Niemal 27% badanych osób dorosłych w Stanach Zjednoczonych cierpi na astmę i związane z nią schorzenia. Dodatkowym zagrożeniem są zawiesiny sporów grzybów w powietrzu powodujące alergiczne grzybicze zapalenie zatok, oskrzelowopłucną grzybicę kropidlakową bądź nadwrażliwościowe zapalenie płuc (odpowiednio 14% populacji USA). Wystawienie człowieka na działanie pozostających w powietrzu i kurzu domowym pleśni i sporów grzybów jest przyczyną powstających dysfunkcji układu neurologicznego, immunologicznego i kognitywnego deficytu organizmu. Stosunkowo szybko, po narażeniu człowieka na szkodliwą działalność grzybów i pleśni domowych następują objawy i symptomy neurotoksyczności (odrętwienia, mrowienia, drżenia) oraz dysfunkcji neurokognitywnej (utraty pamięci, rozdrażnienie, niepokój, depresja). Kolejnym obszarem szczególnie podatnym na negatywne działanie pleśni domowych są nerki, których dysfunkcję powoduje głównie ochratoksyna.

Sposób leczenia pacjentów jest zróżnicowany w zależności od stanu zainfekowania organizmu. Znacznie ważniejsze wydaje się jednak skuteczne diagnozowanie i zapobieganie powstawaniu chorób i schorzeń wywołanych przez pleśnie. Szczególna uwaga powinna być poświęcona badaniom wystawienia człowieka na działalność pleśni spowodowanych przez wilgoć w domu bądź miejscu pracy.