Drobnoustroje i owady niszczące zabytki i ich zwalczanie - Alicja B. Strzelczyk i Joanna Karbowska-Berent
Oddajemy do Państwa dyspozycji podręcznik, który jest rozwinięciem wykładu pt. „Mikrobiologia z dezynfekcją zabytków", prowadzonego przez Alicję B. Strzelczyk od 1965 do 2004 r. na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu dla studentów specjalności: konserwacja malarstwa i rzeźby polichromowanej, konserwacja papieru i skóry oraz konserwacja elementów i detali architektonicznych. Nasze wieloletnie doświadczenia związane z badaniami naukowymi w tej dziedzinie zostały wzbogacone przez liczne ekspertyzy dotyczące przyczyn zniszczeń zabytków i metod ich dezynfekcji i dezynsekcji.
Przeznaczyłyśmy ten podręcznik także dla dyplomowanych konserwatorów, którzy znajdą tu dla siebie pomoc w przypadkach trudnych do ocenienia i w razie konieczności wyboru metody dezynfekcji, a także w przygotowaniu dokumentacji konserwatorskich, dla pracowników muzeów, dla pracowników służby konserwatorskiej, dla kustoszy zbiorów kościelnych oraz dla pracowników bibliotek i archiwów. Będzie on także pozycją, w której studenci wydziałów konserwacji wyższych uczelni artystycznych w kraju znajdą wskazówki praktyczne dotyczące przyczyn zniszczeń zabytków i metod zwalczania wszelkich infekcji, a także źródłem wiadomości dla biologów i mikrobiologów interesujących się zabytkami oraz osób zatrudnionych w budownictwie.
Aby poznać dokładnie tę dziedzinę wiedzy i móc ją przekazywać kolejnym rocznikom studentów, przez wiele lat prowadziłyśmy intensywne badania naukowe, analizując podatność wielu materiałów na zniszczenia mikrobiologiczne, opracowując mechanizmy tych zniszczeń i podając zbadane, wypróbowane przepisy zwalczania czynników niszczących zabytki. Rozwijałyśmy również badania nad owadami niszczącymi przedmioty zabytkowe i metodami walki z nimi.
[od Autorek]
SPIS TREŚCI:
Od autorek
1. Czynniki otoczenia warunkujące rozwójdrobnoustrojów na przedmiotach zabytkowych
1.1 Źródła zawilgocenia zabytków
1.2 Wpływ wilgoci na rozwój drobnoustrojów
1.3 Wpływ ciepła na rozwój drobnoustrojów
2. Drobnoustroje. budowa i warunki ich rozwoju
2.1 Królestwo I: bakterie, czyli rozprątki
2.1.1 Klasa: cyjanobakterie, czylisinice
2.1.2 Klasa: bakterie właściwe
2.2 Królestwo II: grzyby - Mycota, Fungi
2.2.1 Klasa:sprzężniaki - Zygomycetes
2.2.2 Klasa: workowce - Actmomycetes
2.2.3 Klasa:podstawczaki - Basidiomycetes
2.2.4 Klasa: grzyby niedoskonałe -Deuteromycetes
2.3 Królestwo III: glony jednokomórkowe
3. Procesy życiowe drobnoustrojów
3.1 Enzymy - zasady ich działania
3.2 Odżywianie się organizmów samo- i cudzożywnych
3.3 Składniki obiektów zabytkowych jako podłoże dla życia drobnoustrojów
3.4 Oddychaniedrobnoustrojów, czyli procesy rozkładu materiałów
4. Rozkład spoiw,klejów naturalnych i syntetycznych przez drobnoustroje
5. Drewno. Mikrobiologiczne zniszczenia zabytków
5.1 Zgnilizna brunatna (ciemna lub destrukcyjna)
5.2 Zgnilizna jasna (korozyjna lub drzewnikowa)
5.3 Zgnilizna jednolita
5.4 Zgnilizna szara, czyli pleśniowa
6. Zniszczenia mikrobiologiczne malowideł sztalugowych i rzeźby polichromowanej
6.1 Zniszczenia mikrobiologiczne warstw malarskich
6.2 Zniszczenia rzeźb polichromowanych i malowideł na drewnie
6.3 Zniszczenia malowideł na płótnie. Rodzaje drobnoustrojów
7. Malowidła ścienne. Zniszczenia mikrobiologiczne
7.1 Zniszczenia spowodowane przez drobnoustroje heterotroficzne
7.2 Objawy i skutki działalności drobnoustrojówautotroficznych
8. Papier. Mikrobiologiczne zniszczenia zabytków piśmiennictwa
8.1 Objawy działalności drobnoustrojów na papierze
8.2 Specyficzne zniszczenia papieru
9. Pergamin. Zniszczenia mikrobiologiczne
10. Skóra. Zniszczenia mikrobiologiczne
11. Zniszczenia zabytków kamiennych przez czynniki biologiczne
11.1 Działalność drobnoustrojów heterotroficznych
11.2 Działalność drobnoustrojów autotroficznych
12. Owady niszczące przedmioty zabytkowe
12.1 Owady niszczące drewno
12.2. Owady niszczące papier i tkaniny z włókien roślinnych
12.3 Owady żerujące na materiałach pochodzenia zwierzęcego
13. Zwalczanie drobnoustrojów i zwierzęcych szkodników w przedmiotach zabytkowych
13.1 Budowa chemiczna i właściwości najczęściej spotykanych substancjiczynnych o charakterze fungicydów i insektycydów w preparatach
13.2 Metody dezynfekcji i dezynsekcji przedmiotów zabytkowych
13.2.1 Gazowanie
13.2.2 Działanie parami
13.2.3 Spryskiwanie
13.2.4 Smarowanie, tamponowanie - tepowanie
13.2.5 Kąpiele
13.2.6 Iniekcje
13.2.7 Stosowanie past i zasypek
13.2.8 Metody fizyczne
13.3 Zwalczanie grzybów domowych i owadów w drewnie
13.3.1 Krajowe środki ochrony drewna
13.3.2 Charakterystyka najważniejszych preparatów do drewna produkowanych w kraju 13.4 Dezynfekcja i dezynsekcja malowideł na drewniei rzeźb polichromowanych
13.5 Metody dezynfekcji i dezynsekcji malowidełna płótnie
13.6 Zwalczanie drobnoustrojów na malowidłach ściennych
13.7 Zwalczanie drobnoustrojów i owadów na zabytkach z papieru, pergaminu iskóry
13.8 Zabezpieczanie w masie (w pojemnikach) klejów i spoiw przed atakiem drobnoustrojów
13.9 Zabezpieczanie zabytków z kamienia przedatakiem glonów i porostów)
ANEKS 1. Metoda usuwania plam grzybowych z zabytkówkamiennych
ANEKS 2 Inne szkodniki zwierzęce obiektów zabytkowych
* Roztocze
* Gryzonie
* Metody zwalczania gryzoni
ANEKS 3 Zniszczenia mikrobiologiczne i mykologiczne zbiorów bibliotecznych i archiwalnych w czasie i po powodzi
ANEKS 4 Działania na wypadek katastrofy w bibliotece;
Indeks osobowy
Indeks rzeczowy